مرحله دوم مطالعه اجتماعی - فرآیند تدوین راهبرد
بعد از مرحله اول مطالعه دلفی؛ که طی آن تلاش شد تا استدلالات متفاوت اعضای شرکت کننده بصورت گمنام جمع آوری شوند. در مرحله دوم دلفی و قبل از نشست حضوری (کارگاه روز سه شنبه 2/3/1402) تلاش شد تا نتایج دلفی اول به شرکت کنندگان بازخورد داده شده و درخواست شود تا براساس اهمیت هریک از مطالب ارایه شده از عدد 1 الی 5 بنا به میزان اهمیت (موافقت) به آنها امتیاز داده شود. در واقع نتایج این مرحله از مطالعه حکایت از میزان پذیرش مجموعه شرکت کنندگان نسبت به گزاره های ارایه شده قبلی است. نتایج حاصل از این بخش از مطالعه می تواند در تکمیل فرصتها، تهدیدات، قوتها و ضعفهای استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین مفید باشند. در دور دوم دلفی در بخش اول پرسشنامه 13 سؤال در باره دلایل ایجابی تولید گوشت مرغ آرین و در بخش دوم 32 سؤال در باره دلایل سلبی تولید گوشت مرغ آرین و در بخش سوم 28 سؤال به عنوان پیش شرطهای استمرار تولید گوشت مرغ آرین مطرح شدند.
در دلفی مرحله دوم تعداد پاسخهای دریافتی اعضا 19 نفر بود که باتشکر از همکاری ارزنده تمامی مشارکت کنندگان ، اعضایی که تجربه آنها در موضوع مطالعه زیر 10 سال بود (2 نفر) از مسیر ارزیابی نتایج کنار گذاشته شدند. اعضایی که بالای 15 سال در صنعت مرغ گوشتی تجربه داشته اند (17 نفر) و با احترام و بدون عناوین رسمی عبارتند از:
1. آقای افتخاری ممقانی، مشاور مزارع گوشتی، استان تهران
2. آقای افتخاری، مرکز تحقیقات علوم دامی، استان البرز
3. آقای باباوند، مرغدار گوشتی، عضو پیشگامان بهره وری طیور، استان اردبیل
4. آقای بیرامی، مرغدار گوشتی، عضو پیشگامان بهره وری طیور، استان تهران
5. آقای پورسمر، رییس صندوق حمایت از صنعت طیور، استان تهران
6. آقای ترکاشوند، مشاور صندوق حمایت از صنعت طیور، استان تهران
7. آقای جمشیدی کاخکی، مرغدار گوشتی و تولید کننده خوراک دام، ، استان خراسان رضوی
8. آقای چهارآیین، مرغدار گوشتی، مدیر عامل شرکت مادر تخصصی توسعه صنعت طیور، استان کرمانشاه
9. آقای سیدمصطفوی، دبیر انجمن جهانی طیور شاخه ایران
10. آقای طلاکش ، دبیر فدراسیون طیور ایران
11. آقای فاضلی ، عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی توسعه صنعت طیور
12. آقای فلاح، مرغدار گوشتی، عضو تعاونی مرغداران گوشتی، استان یزد
13. آقای قلی تبار ، مشاور مزارع گوشتی، عضو پیشگامان بهره وری طیور، استان مازندران
14. آقای کریم زاده، مشاور تغذیه طیور، عضو پیشگامان بهره وری طیور، استان تهران
15. آقای کمالی ، مشاور اتحادیه سراسری تعاونی های کشاورزی مرغداران گوشتی ایران
16. آقای نخعی، مرغدار گوشتی، عضو کمیته راهبری پیشگامان بهره وری طیور ، استان یزد
17. آقای یعقوب زاده، مدیر طیور سازمان جهادکشاورزی، عضو پیشگامان بهره وری طیور، استان خراسان رضوی
نتایج دلفی دوم – پرسشنامه 1402/03/01
معمولاً افکار عمومی و خبرگانی صنعت مرغ گوشتی در باره دلایل استمرار و یا رد استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین آکنده از گزاره های پراکنده ای است که در این مطالعه تلاش می شود تا نسبت به یافتن نقاط اشتراک آنها و نقاط افتراق و اولویت بندی آنها اقدام شود. بنا به اینکه مشارکت کنندگان در مطالعه شامل خبرگانی از طیف متنوعی حلقه های اصلی صنعت مرغ گوشتی و با دیدگاههای بعضاً متفاوت، بعضاً متناقض و بعضاً همپوشاننده حضور داشتند و همین ویژگیها می تواند به یافتن نقاط چالشی اصلی یاری رساند.
اولویت بندی قوتها و یا دلایل گسترش و استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین
در جدول 1 مهمترین قوتها و دلایل گسترش و استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین از نگاه مشارکت کنندگان در مطالعه منعکس شده است. شماره مطالب بنا به ترتیب آمدن آنها در مرحله اول مطالعه است و لی ترتیب واقعی آنها براساس امتیاز داده شده به آنها در پرسشنامه دوم می باشد.
جدول1
شماره مطلب- مهمترین قوتها و دلایل گسترش و استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین |
امتیاز |
3- ایجاد و امکان فرصت تحقیقات علمی و فناوری در موضوعات ژنتیک طیور |
3/82 |
7- امکان سازگار کردن سویه با شرایط محیطی کشور |
3/12 |
1- لاین تولید جوجه آرین متعلق به کشور خودمان است/ بومی شدن لاین آرین طی دهه های گذشته/ مالکیت کشور روی این فناوری ژنتیکی کلیدی |
3/06 |
2- تولید مرغ گوشتی از سویه مرغ آرین موجب مقاوم سازی در مقابل تحریم ها/ بالارفتن اطمینان از تولید داخل و تامین امنیت غذایی / خارج شدن کشور از مونتاژ کاری/ به عنوان ذخیره استراتژیک برای شرایط اضطراری |
3/00 |
10- درصورت امکان کشتار در وزن ۲ کیلو گرم و سن ۴۰ روزگی گوشت با کیفیت تولید خواهد گردید |
2/88 |
5- فرصت ورود خطوط اجداد/ مادر/ جوجه یکروزه به بازارهای منطقه ای و کسب درآمد در صورت اصلاح شرایط لاین و اصلاح مسیر بازار رسانی |
2/88 |
6- چون مبانی حفظ و نگهداری لاین آرین و اطلاعات تجدید نسل آن بصورت کامل در اختیار کارشناسان و اساتید کشورمان میباشد ، میتوان از این آمیخته در کنار سایر سویه های تجاری ، بخشی از نیاز کشور را از آرین تامین نمود |
2/88 |
11- در حال حاضرقیمت ارزان تر جوجه، خوراک یارانه ای و برخی دیگر از حمایتها برای جوجه ریزی آرین؛ نقطه قوت آن است
|
2/88
|
8- رشد مناسب و باکیفیت تا وزن ۲ کیلو گرم
|
2/82
|
4- ایجاد اعتماد به نفس و خودباوری ملی/ همین که تلاش همت ایرانی هست بس هست و میشود این نژاد را با کارهای ژنوتیپی مهم و کارهای فنوتیپی ارتقاء داد
|
2/82
|
12- مرغ آرین براى توليد مرغ سايز مناسب است و تحت شرایط مناسب مدیریت تولید و بازار می تواند با سویه های رقیب موجود رقابت کند
|
2/82 |
9- ضریب تبدیل پائین و مناسب در سن حداکثر ۴۰ روزگی
|
2/53
|
مهمترین مسائل و دلایل محدودشدن تولید / دلایل تأکید بر کاهش تولید گوشت مرغ از سویه آرین
در جدول2 مهمترین مسائل و دلایل محدودشدن تولید و یا دلایل تأکید بر کاهش تولید گوشت مرغ از سویه آرین از نگاه مشارکت کنندگان در مطالعه منعکس شده است. شماره مطالب بنا به ترتیب آمدن آنها در مرحله اول مطالعه است و لی ترتیب واقعی آنها براساس امتیاز داده شده به آنها در پرسشنامه دوم می باشد.
جدول2
شماره مطلب- مهمترین مسائل و دلایل محدودشدن تولید / دلایل تأکید بر کاهش تولید گوشت مرغ از سویه آرین |
امتیاز |
16- عملکرد نامناسب در اوزان بالای 2 کیلوگرم مرغ گوشتی آرین |
4/7 |
15- کیفیت لاشه مرغ گوشتی آرین پایین / افت لاشه بالا/ نسبت نامناسب گوشت سينه به ران در مقایسه با سایر سویه ها |
4/5 |
3- عقب افتادگی ژنتیکی سویه بدلیل عدم سرمایه گذاری روی ارتقای کیفیت تولید/عدم استفاده از تکنیکهای رقابتی روز دنیا ( بهره گیری ازمراکز آر- اس- تی (R-S-T ) |
4/5 |
17- ضریب تبدیل بالای آرین بعد از سن ۴۰ روزگی و وزن ۲ کیلو گرم که اختلاف معنی داری با سایر سویه ها دارد |
4/5 |
18- ساختار اسکلت بدن متأثر از شاخصه ژنوتیپ، مورد پسند کشتارگاهها وخریدار نبوده / عدم بازار پسندی و عدم استقبال خرید توسط کشتارگاه و کشتارکن/ قطعه بندیها |
4/4 |
28-به دلیل یارانه های اختصاصی به مرغ گوشتی آرین؛ برخی فعالان اقدام به تقلب در خرید جوجه یکروزه نموده / بازار جوجه یکروزه با آمار تولید کاغذی مواجه شده است |
4/4 |
29- در شرایط فعلی و بدلیل فراهم نشدن شرایط پیشرفت در لاین آرین ، توان رقابت با سویه های خارجی را ندارد |
4/4 |
12- عدم ارتقاء سویه ارین بعلت بکار نگرفتن علوم جدید و فناورانه در بحث اصلاح نژاد و ژنتیک / استفاده از همان مدل اولیه و کهنه/ بدون توجه به نوآوری و کارافرینی |
4/3 |
25-تغییر رفتار کشتارگاهها و فروشندگان مرغ گوشتی برای جلب سود بیشتر از لاشه های با وزن بالاتر |
4/3 |
14- اطلاعات مربوط به صفات و ویژگیهای لاین آرین به روز نیست |
4/3 |
30- در شرایط فعلی اصرار بر تولید با این سویه مایه هدر دادن پول ملی / موجب کمبود تولید و توزیع مرغ مورد نیاز مصرف کنندگان |
4/2 |
24- محدودیت تعداد خطوط پدری و مادری موجب کاهش زمینه بهبود صفات تولیدی و تولید مثلی شده است |
4/2 |
26- تقاضای جامعه برای مرغ با وزن سنگین شکل گرفته است |
4/1 |
27- استفاده مداوم از ریسک لاین مرغ آرین باعث کاهش تنوع ژنتیکی در جمعیت مرغها شده و این امر باعث فقدان تنوع جهت اصلاح نژاد شده است |
3/9 |
2- کاهش حمایت مناسب حاکمیتی طی ۲۰سال گذشته برای استمرار و بهینه سازی خطوط لاین آرین و به دنبال آن در حلقه های اجداد، مرغ مادر و مرغ گوشتی آرین |
3/8 |
13- ضعف اقدامات فرهنگی و آموزشی برای پرورش دهندگان جوجه های آرین |
3/8 |
7- ضعف نیروی انسانی متخصص و متعهد در مجتمع لاین آرین |
3/8 |
11- عدم سپردن مسولیت خط لاین ارین به متخصص دلسوز و متعهد و کارآفرین |
3/7 |
10-عدم استفاده از نظر خبرگان و افراد صاحب نظر / خصوصاً عدم استفاده از کارشناسان اولیه که در سالهای دهه ۶۰ لاین را ساختند |
3/7 |
6- ضعف نیروی انسانی متخصص و متعهد در سطح ستاد و استان معاونت امور دام |
3/6 |
9- ضعف در دیپلماسی صادراتی و یافتن بازار برای کسب بازار منطقه ای |
3/6 |
4- ضعف رصد و پایش و جانمایی بازار مصرف گوشت مرغ آرین در داخل و خارج کشور |
3/5 |
19- وارفتگی پاها در اواخر دوره پرورش، سوختگی سینه |
3/3 |
22- بدلیل نیاز به شرایط خاص تولید: از جمله دمای مناسب، تغذیه مناسب و شرایط بهداشتی خاص و در صورت عدم رعایت این شرایط، عملکرد آنها کاهش مییابد |
3/3 |
8- دولتی شدن کامل فرآیند احیا و گسترش آرین |
3/2 |
20-آسیب پذیری بالای لاین مرغ آرین در برابر بیماریها/ لاین مرغ آرین به دلیل تمرکز بالای ژنتیکی،آسیب پذیری بالایی در برابر بیماریها داشته و به سرعت مبتلا میشوند/ امکان درگيرى با بيمارى تنفسى آسيت بالاست |
3/2 |
5- عدم پیگیری گسترش و تثبیت مصرف «مرغ سایز» در کشور |
3/1 |
1- رقابت منفی نمایندگان و عوامل فروش شرکتهای وارد کننده اجداد لاین راس، کاب، آربوراکرز، هوبارد و تبلیغات منفی آنها برعلیه آرین |
2/9 |
31- تولید ارین هیچ وقت به صرفه نخواهد بود/ هیچ نقطه ی قوتی در لاین آرین وجود ندارد |
2/3 |
مهمترین پیشنهادات و شرایط لازم برای گسترش و استمرار تولید گوشت مرغ آرین
در جدول 3 مهمترین پیشنهادات و شرایط لازم برای گسترش و استمرار تولید گوشت مرغ آرین از نگاه مشارکت کنندگان ارایه شده است. شماره مطالب بنا به ترتیب آمدن آنها در مرحله اول مطالعه است و لی ترتیب واقعی آنها براساس امتیاز داده شده به آنها در پرسشنامه دوم می باشد.
جدول3
شماره مطلب- شرایط لازم برای گسترش و استمرار تولید گوشت مرغ آرین |
امتیاز |
9-توسعه تحقیقات بنیادین ژنتیکی |
4/7 |
10- استفاده از تکنیکهای رقابتی روز دنیا ( بهره گیری ازمراکز آر - اس - تی RST ) |
4/7 |
8- تحقیقات و توسعه جهت بروز رسانی عملکرد سویه و قابل رقابت کردن با سویه های خارجی |
4/6 |
11-افزایش دانش و استفاده از فن آوری، نوآوری و استفاده از تکنولوژی های پیشرفته در زمینه تغذیه بهداشت مرغ؛ کاهش هزینه تولید و بهبود کیفیت و کمیت گوشت مرغ |
4/6 |
13- آموزش و انتقال دانش به صورت مداوم به مرغداران و کارکنان |
4/6 |
14- اصلاح مشکلات نژادی و ساختارفیزیولوژیک گله |
4/5 |
6- تشکیل یک کمیته کار گروه از ورزیده ترین و مجرب ترین افراد دانش اموخته رشته اصلاح نژاد و بهنژادی |
4/4 |
12- استفاده از فناوری های پیشرفته در مدیریت یکپارچه تولید - مانند هوش مصنوعی |
4/3 |
5- مدیریت مجتمع بابلکنار با پشتوانه حاکمیتی و اجرای بخش خصوصی پیگیری شود. |
4/2 |
4- متخصصین اهل علم و عمل در مجتمع فعال شوند/ به روز شدن مدیریت لاین در ابعاد مختلف |
4/1 |
16- اصلاح ساختار خوراک مرغ |
4/1 |
18- ایجاد لاین آزمایشی / افزایش تعداد خطوط لاین |
4/1 |
19- هدف گذاری صادرات در زمینه جوجه اجداد و جوجه یک روزه و گوشت مرغ و فرآورده های آن با محصولات جدید |
4/0 |
2- گسترش لاین آرین در قالب یک شرکت زنجیره ای مستقل دنبال شود |
3/9 |
3- نگهداری لاین باید از عهده دولت خارج شود اما باید با حمایت حاکمیت همراه باشد. |
3/9 |
7- گسترش تولید با سویه آرین می باید در چارچوب اصلاح و ارتقای کل صنعت برنامه ریزی شود. |
3/8 |
22- انتقال ریسک تولید کننده از مرغداران به بودجه عمومی در جهت حمایت از آرین / دولت کل تولید مرغ آرین را با قیمت تضمین شده خریداری نماید و یا خسارت ناشی از ضریب تبدیل بالا و آفت لاشه بیشتر آن که باعث ضرر و زیان میشود جبران نماید |
3/8 |
23- حذف انتظار برای عرضه مرغ ، و ایجاد سیستم هوشمند ساعتی حمل و نقل مرغ زنده از مرغداری تا کشتارگاه با برنامه سن پرورش |
3/8 |
25- استمرار تولید گوشت مرغ از طریق مرغ سایز و در قالب زنجیره |
3/8 |
15- اصلاح ساختار فیزیک سالن های پرورش مرغ |
3/8 |
24-حمایت از پرورش دهندگان در تمام رده های شجره ای از لاین تا گوشتی برای جبران کاستی های این سویه نسبت به سویه های تجاری دیگر |
3/8 |
26- محدود كردن سهم گوشت مرغ آرین در بازار تا زمانيكه توليد آن رقابتى شود |
3/7 |
20- در صورت امکان ارائه خدمات حمل و کشتار به هنگام و بموقع در زمان عرضه به بازار، قبل از خراب شدن ضریب تبدیل |
3/5 |
21- در صورت ایجاد مشوق های لازم از طرف دولت مانند تامین جوجه و دان آماده و دریافت مرغ زنده از مرغداران امکان ادامه تولید وجود دارد |
3/5 |
1- بجای راهبرد گسترش لاین آرین بهتر است از راهبرد معرفی یا عرضه استفاده شود |
3/2 |
واکاوی نتایج دلفی دوم
در دلفی دوم مطالب ارایه شده در باره قوتها و ضعفها و راهکارهای پیشنهاد شده در دلفی اول امتیاز بندی شدند. اعلام امتیاز مشارکت کنندگان در باره اهمیت گزینه ها، معیاری برای فهم میزان همگرایی و افتراق دیدگاه خبرگان صنعت مرغ گوشتی در باره اهمیت مطالب بدست می دهد.
همچنان که مشاهده می شود دامنه تغییرات میانگین امتیازات برای قوتهای استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین بین 3.9 بیشترین و 2.6 کمترین، تغییر نموده است. لذا در کل و علی رغم وجود بیش از 12 دلیل برای دفاع از تولید گوشت مرغ از آرین، اما بنظر می رسد بنا به تجارب قبلی تاکنون، نگرانیهای جدی برای نحوه استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین وجود دارد. چنانچه متوسط امتیاز 3 را ملاکی برای انتخاب بیشترین دلایل استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین قراردهیم، گزینه های ذیل می توانند به عنوان مقبولترین آنها معرفی شوند.
گزینه 3
امتیاز 3.92 به گزینه 3 «ایجاد و امکان فرصت تحقیقات علمی و فناوری در موضوعات ژنتیک طیور» بیشترین امتیاز را دریافت نموده است. در حالی که بنظر می رسید این گزینه به عنوان مهمترین دلایل استمرار تولید امتیاز بسیار بالاتری را دریافت نماید. نتایج جدول (1) نشان می دهد متوسط امتیاز دریافت شده معادل 3.9 از 5 را دریافت نموده و بنا به ملاحظه نمودار شکل ذیل ، 3 نفر (16 درصد از مشارکت کنندگان) حداقل امتیاز را به این مطلب داده اند. با مصاحبه مجدد با این نفرات معلوم می شود که عمده نگرانی آنها بابت موارد ذیل بوده است: 1- نژاد هایبرو کلاً از فضای تولید مرغ گوشتی خارج شده 2- دانش موجود در کشور چند دهه از دنیا عقب مانده است.
گزینه 7
امتیاز گزینه 7 « امکان سازگار کردن سویه مرغ گوشتی آرین با شرایط محیطی کشور» با امتیاز 3.12 و پراکندگی پاسخها در طیفهای انتهایی (36درصد) و ابتدایی (21 درصد) و میانی (42 درصد) نشان از پذیرش بالاتر از متوسط، دارد که به احتمال زیاد این امتیاز بعد از توضیحات خبرگان داخلی اصلاح و همگرا تر شده باشد.
گزینه 1
گزینه 1«لاین تولید جوجه آرین طی دهه های گذشته تبدیل به لاین بومی شده و مالکیت کشور روی این فناوری ژنتیکی کلیدی تثبیت شده است» با امتیاز 3.06 تاحدی مورد مناقشه اعضا بوده و ریشه آن به اطلاعات غلط در باره اصالت لاین بازمی گردید.
گزینه 2
اینکه تولید مرغ گوشتی از سویه مرغ آرین می تواند به عنوان ذخیره استراتژیک برای شرایط اضطراری مورد استفاده قرارگیرد لذا موجب مقاوم سازی کشور در مقابل تحریم های احتمالی و بالارفتن اطمینان از تولید داخل و افزایش ضریب امنیت غذایی کشور خواهد شد (امتیاز 3.00 را بخود اختصاص داده است. ریشه این انتخاب عموماً به مشکلات داخلی تولید و گسترش آرین و عدم باور به میزان رفتار خصمانه رقبای سیاسی کشور بازمی گردد. ضمن اینکه با داشتن لاین آرین کشور از مونتاژ کاری مرغ گوشتی خارج می شود.
امتیاز سایر گزینه های مطرح شده در دلفی دوم
امتیاز سایر گزینه های مطرح شده در دلفی دوم نیز که بالاتر از 2.5 یعنی حد متوسط امتیاز و به معنای حد وسط پذیرش اجتماعی؛ نمره دریافت کرده اند (گزینه های 4 و 5 و 6 و8 و 9 و 10 و 11و 12) علی رغم توافق کمتری که روی آنهاست می توانند به عنوان بخشی از ملاکهای استمرار تولید گوشت مرغ از سویه آرین مورد توجه باشند.
سهم گوشت مرغ آرین از بازار داخلی تا 1404
در انتهای دلفی دوم سؤالی مطرح شد که : « بنظر جنابعالی بنا به شرایط کنونی و تا 1404 توليد گوشت مرغ آرین چه سهمی از بازار داخلی را می تواند داشته باشد؟» پاسخهای ارایه شده بنا به شرایط واقعی تولید مرغ گوشتی آرین تا بازار رسانی در طیف 10 الی بالای 50 درصد دریافت شد.
31% قائل به این هستند که تا افق 1404 باید کمتر 10درصد از بازار در اختیار این سویه قرار گیرد.
42% قائل هستند که این سویه، می تواند سهم بیشتری ولی تا حداکثر 20% از بازار را داشته باشد.
21% از مشارکت کنندگان قائل به سهم 30%
5% از مشارکت کنندگان قائل به سهم 40%
و سهم بالاتر از 50% بهیچ وجه مقبولیت نداشته است.