نقش بازارگاه در رفع چالش تامین و توزیع خوراک طیور و جوجه یکروزه
پیرو نتایج مصاحبه ها، وبینارها و کارگاههای قبلی، راه اندازی سامانه بازارگاه بعد از تصویب سیاست ارز ترجیحی توسط دولت برای کنترل فرآیند تخصیص ارز، واردات و توزیع نهاده های خوراک طیور و همچنین مسائل موجود در خصوص تأمین و توزیع جوجه یکروزه گوشتی در میان فعالان صنعت طیور؛ نقطه نظرات آنها در خصوص کارآمدی سیاست راه اندازی و گسترش سامانه بازارگاه ، در وبینارهای قبلی و کارگاه بررسی شد. بنا به بازخوردهای دریافت شده در طول کارگاه (پیوست 9) و بنا به اهمیت موضوع، اقدام به اجرای پیمایش پرسشنامه ای در این باره شد. نظرات 76 نفر از مشارکت کنندگان جامعه مخاطب در این بخش از مطالعه که بطور همزمان دارای چند موقعیت صنفی و شغلی بوده و دارای ترکیب آماری طیف مشاغل آنها، جمع آوری گردید:
فعال در مرغداری گوشتی |
70 |
عضو تشکلهای صنفی صنعت طیور |
24 |
فعال در توزیع خوراک دام و طیور |
8 |
فعال در شرکت زنجیره مرغ گوشتی |
5 |
فعال در سازمان ستادی مرتبط با صنعت طیور |
4 |
جمع مشارکت کنندگان |
76 |
نتایج ارزیابی و امتیاز مشارکت کنندگان در پیمایش حاکی است 49% از مشارکت کنندگان عملکرد سامانه بازارگاه را به جهت اصلاح وضعیت تأمین و توزیع نهاده خوراک دامی خیلی خوب و 44% خوب توصیف نمودند. این در حالی است که بقیه مشارکت کنندگان عملکرد سامانه را خیلی بد (4%) ، بد (1%) یا اینکه تأثیری نداشته (2%) توصیف نمودند.
دلایل موفقیت سامانه بازارگاه
در ادامه دلایل موفقیت سامانه مورد سؤال قرارگرفت که دلایل آنها بصورت ذیل خلاصه گردیده است:
1. امنیت روانی تولید کننده که خرید کرده است
2. ضایع نشدن حق مرغدار و حفظ اموال مرغداران
3. مشخص شدن میزان سهمیه هرمرغدار در اول دوره
4. سهمیه هر مرغدار به اندازه جوجه ریزی وی بازگذاری میشود
5. خرید راحت و اطمینان از دریافت نهاده
6. رسیدن به عدالت توزیعی ارز و نهاده ها در صنعت مرغ گوشتی
7. ارتباط مستقیم تولید کننده و وارد کننده و هویت بخشیدن به مرغدار
8. بارگیری و ارسال سریعتر در شرایط مشابه این شرایط،
9. جلوگیری از اعمال سلیقه های مختلف
10. قطع دست دلالان و عرضه مستفیم نهاده
11. حذف امضاء طلائی و بازار سیاه
12. شفاف شدن ارز تخصیص شده
13. منظم شدن توزیع نهاده به مقدار مناسب با قیمت مصوب
14. شفافیت در توزیع نهاده های تولید
15. کوتاه شدن دست تشکلهای مخل تولید در توزیع
16. جلوگیری از دزدی و رانت وکلاهبرداری
17. جلوگیری از افزایش وزن بی رویه به دلیل تامین به روز به نهاده
18. کاهش شدید هزینههای مرتبط با خرید
19. اصلاح قیمتها و حذف هزینه های اضافی تحمیل شده بر نهاده
20. کنترل قیمت نهاده ها
21. کاهش قیمت نهاده ها
22. یکسان شدن قیمت در سراسر کشور
23. جلوگیری از کلاه برداری در خرید و فروش نهاده .
24. حذف چک برگشتی و دعواهای حقوقی بابت خرید نهاده
25. حذف اختلاف محاسبات در معاملات
26. کوتاه شدن دست واسطه ها از ارز یارانه ای
27. پیگیری دقیق و پولشویی
28. تعیین محل دقیق نقدینگی و حرکت مناسب نقدینگی در بازار
29. ایجاد فرهنگ خرید و فروش آنلاین در تولید کنندگان
30. شفافیت بیشتر آمارهای تولید
31. قدرت انتخاب فروشندگان مختلف
32. توان خرید در چند مرحله و در چند انبار اعم از داخل استان یا بنادر
33. رفع عیب سریع توسط مراکز استانها
34. کوتاه شدن دست رانت خوران در توزیع نهاده
35. بارگیری بهتر از قبل شده
36. توزیع شبکه ای شکل گرفته
37. سازماندهی در توزیع نهاده ها صورت گرفته
38. امکان کنترل از مبدا تا مقصد فراهم شده
39. امکان خارج شدن مرغداریهای غیر مجاز از چرخه
40. حذف مافیای شکل گرفته از برخی ادارات دولتی و غیر دولتی و زنجیره ها
41. امکان ارایه جوجه یکروزه گوشتی در بازارگاه وجود دارد
42. ورود جوجه به بازارگاه طرحی عالی می تواند باشد
43. ورود جوجه یکروزه به بازارگاه و ادغام آن با سماصط
44. ورود سماصط به کشتارگاهها ضروری است
45. توزیع مرغ گوشتی از طریق بازارگاه امکان پذیر بوده و منجر به شفاف تر شدن فعالیت صنعت می شود
دلایل عدم موفقیت سامانه بازارگاه از نگاه مشارکت کنندگان
علی رغم اعلام رضایت نسبتاً بالا از موفقیت سامانه بازارگاه در اصلاح وضعیت تأمین و توزیع نهاده های خوراک دامی؛ مشارکت کنندگان در پاسخ به سؤال مطالعه؛ ضعف های سامانه را توضیح دادند که در ادامه پس از حذف برخی عبارات تکراری و جملات زائد؛ موارد در ذیل خلاصه گردیده اند:
1. عدم پاسخگویی به مشکلات پس از واریز وجه
2. درگیری مستقیم عوامل دولتی در امور اجرایی و تصدیگری
3. حذف تشکل ها برای ورود سیستماتیک در تامین و توزیع نهاده به عنوان وظیفه ذاتی آن ها
4. نامناسب بودن سیستم برای تولید کنندگان کوچک و متوسط
5. دخالت انسانی در سامانه مانع شفافیت کامل آن می شود
6. ضعف شفافیت در تعیین سهمیه وجود دارد و رانت را از کسی به کسی دیگر انتقال میدهد
7. شفاف نبودن عملکرد بازارگاه که باعث رانت میشود.
8. ارسال و توزیع دیر هنگام نهاده و خرید آزاد مرغدار تا رسیدن محموله بازارگاه
9. عدم تفاوت قیمت در کیفیت نهاده ها
10. ضعف نظارت بر واردکنندگان و عدم تحویل به موقع بار و کیفیت بار
11. عدم ارسال به موقع نهاده خریداری شده که اکثر مواقع بعد از بارگیری مرغ حتی ارسال شده
12. کیفیت تخصيص سهميه ي ذرت و سويا به واحدهاي مرغداري فاصله ي زيادي با استانداردهاي تغذيه دارد و اين امر باعث اتلاف منابع ارزي شده است
13. عدم كنترل و نظارت در حمل و نقل كالاها از مبادي ورودي و گمركات كشور به مقاصد تعيين شده ، عامل افزايش نامتعارف هزينه هاي حمل نهاده هاي دامي شده است
14. عدم نظارت بر كيفيت نهاده هاي وارداتي ، صنعت مرغداري را در كشور با چالش هايي از جمله افت توليد و افزايش تلفات كه در نتيجه منجر به توسعه ي بيماري هاي قارچي و ميكربي است ، مواجه نموده است .
15. مدیریت غلط دستگاههای دولتی بستری برای رانت و سودجویی برخی فعالان صنعت و آلوده شدن برخی از همکاران معاونت امور دام استانها و وزارت جهت کسب درآمد های بالا
16. کندی سامانه بازارگاه
17. عدم هم زمانی نیاز متقاضی با عرضه و تاخیر در بازگذاری نهاده ها مزیت های آن را تحت تاثیر قرار می هد
18. تمرکز حساب در یک بانک رقابت درارائه خدمات را کم می کند
19. کم فروشی در تحویل نهاده به بهانه های مختلف
20. مشکلات در حمل نهاده وعدم دسترسی نهاده ها در طول دوره ومجبور شدن به خرید نهاده از بازار ازاد
21. کوتاهی در بار گذاری نهاده.باید مرغدارجوری باشه که حدکثز تا 10روزگی نهادشو کامل خرید بزنه وتحویل بگیره.ویکسان بودن قیمت ذرت برزیل اکراین و....
22. عدم پاسخگویی و کیفیت کم نهاده و نحوه بارگیری
23. عدم تخصیص و توزیع سهمیه در زمان مناسب
24. عدم شارژ به موقع نهاده در مقاطع مختلف سال. عدم تخصیص بار خریداری شده در بازه زمانی مناسب
25. معلوم نبودن زمان بارگیری و عدم امکان اعتراض به کیفیت بار
26. بارگیری کمتر از میزان سفارش و مشکلات عودت مانده وجه
27. باتوجه به نداشتن نقدینگی کافی پرورش دهندگان و شارژ شدن لحظه ای بازارگاه، زمینه ورود دلالان را بازنموده
28. نهاده ها از لحاظ کیفی ناعادلانه تقسیم میشود
29. دیر اعلام کردن بار برای واحدهای جوجه ریزی شده و دیررسیدن بار
30. بعضی شرکتها بار را به وزن خریداری شده بارگیری نمی کنند و اگر بار بی کیفت هم ارسال کردند باید تخلیه نمود.
31. این سامانه منجر به ایجاد رانت برای تولید کننده شده تا بجای تولید به دنبال سود بیشتر در بازار ایجاد شده توسط بازارگاه باشد
32. دولتی بودن سامانه معضل ساز است . کلا مخالف دخالت دولت در امر تولید هستم
33. چون شرکت های واردکننده فروش اعتباری ندارند و بسیاری از مرغداران و دامداران نهاده خود را اعتباری خرید میکنند شرکت وارد کننده هم بدلیل عدم شناخت نمیتواند بار بفرستد
34. بموقع توزیع نمیشود پول زود میگیرند دیر تحویل میدهند درگاه بانکی دیگر اضافه شود ، بانک کشاورزی زجر آور است
35. اختصاص درگاه پرداخت به یک بانک
36. نداشتن اسپانسر در خرید
37. نبود پرداخت از طریق شناسه
38. یکی بودن تمام قیمتها و ازبین رفتن رقابت کیفی
39. در برخی مواقع عدم تکمیل فرایند همچون خرید ودیعه ای و خرید دان آماده
40. بابت مانده خریدها پول دیر واریز می شود
41. نبود سازوکار مناسب جهت در اختیار قرار دادن نهاده به صورت اعتباری برای مرغدارانی که از نظر تامین نقدینگی مشکل دارند
42. ضعف نظارت بر کیفیت نهاده های وارداتی از سوی شرکتهای وارد کننده، بعضاً ذرت درجه ۳ به اسم درجه ۱ به تولیدکننده تحویل میشود
43. نبودن کلیه کالاهای مورد نیاز تولیدکننده در بازارگاه
44. نداشتن کیفیت سویای ایرانی تحویلی
در مجموع با توجه به نظرات مشارکت کنندگان در موفقیت سامانه بازارگاه و مصادیق توفیق آن در اصلاح فرآیند تأمین و توزیع نهاده ها و همچنین اشکالات موجود در این سامانه می باید در بررسیهای جامعتر نسبت به ارزیابی کارشناسی آنها اقدام نموده و با رفع مشکلات موجود زمینه ادامه کارآمدتر آن را فراهم نمود.
چالش تأمین، توزیع و قیمت گذاری جوجه یکروه گوشتی
مسایل موجود در زمینه تولید، بازاریابی و قیمت گذاری جوجه یکروزه گوشتی به عنوان حلقه پیشینی صنعت مرغ گوشتی و تعارض منافع این دو حلقه منجر به تلاطمهای زیادی طی سالهای اخیر شده است. تلاطم کمبود یا انباشت جوجه یکروزه که بعضاً با معدوم شدن آنها در مقاطعی و انعکاس رسانه ای آنها همراه شده ، صنعت مرغ گوشتی را با موانع جدی مواجه نموده است. یکی از مصادیق آن که در خلال مطالعه مشاهده شد، افت قیمت جوجه یکروزه در یک مقطع و افزایش بیش از حد آن در مقطع بعدی ( حتی با ۲۸۵ درصد بالاتر از قیمت مصوب 42000 ریال ) همراه شده است. پیرو کارگاه (پیوست 9) و پیمایش پرسشنامه ای (پیوست 11) یافته های ذیل حاصل شدند:
• الزام محاسبه قیمت تمام شده جوجه یکروزه و انتقال قیمت آن به قسمت مصوب مرغ گوشتی
• الزام صدور فاکتور کامل از طریق مزارع مرغ مادر برای شفافیت قیمت جوجه یکروزه
• ارایه جوجه یکروزه از طریق بازارگاه یا سماصط با لحاظ فاصله گذاری مناسب دوره جوجه ریزی
بنا به گفتگو در جلسات وبیناری و حضوری در باره اهمیت و نحوه تثبیت بازار جوجه یکروزه ؛ حتی در شرایطی که پرداخت یارانه نهاده های خوراک طیور متوقف شود؛ در قالب پرسشنامه از شرکت کنندگان برای عرضه جوجه یکروزه از طریق سامانه بازارگاه سؤال گردید، که نتایج آن حاکی است (شکل19) 80 درصد از فعالان با اجرای آن موافق و 20 درصد مخالف بودند.
شکل (19) نمودار سهم موافقین و مخالفین عرضه جوجه یکروزه در سامانه بازارگاه (یافته پژوهش)