چالش عدم تناسب ظرفیت تولید مرغ گوشتی با نیاز داخلی
با ملاحظه واحدهای غیرفعال در حال حاضر نزدیک 16 هزار واحد در صنعت مرغ گوشتی مشغول به فعالیت پرورش مرغ گوشتی هستند که با احتساب حلقه های مرغ مادر ، موسسات جوجه کشی و مرغ اجداد بیش از 100 هزار نفر در این واحدها به صورت مستقیم مشغول به فعالیت هستند که بنا به مصاحبه ها و جلسات مختلف؛ چالش عدم قطعیت در ثبات صرفه اقتصادی و ثبات درآمد و توزیع عادلانه سود در حلقه های مختلف و خصوصاً حلقه پرورش مرغ گوشتی از چالشهای مهم اقتصادی، منجر به هدر روی ظرفیت های اقتصادی اجتماعی این صنعت راهبردی می گردد. بنا به اذعان خبرگان صنعت (جدول8 ) علی رغم سرمایه گذاریهای انجام شده طول دهه های گذشته برای احداث و تشکیل واحدهای پرورش مرغ گوشتی، بهره برداری کامل به عمل نیامده است که این موضوع یکی از جنبه های ضعف بهره وری اقتصادی زیربخش مرغ گوشتی محسوب می گردد. بطور نمونه از ظرفیت ایجاد شده پرورش 440 میلیون قطعه مرغ گوشتی (طی دوره سه ماهه) 350 میلیون قطعه (80 درصد) بهره برداری می شود و از ظرفیت پرورش581 هزار قطعه مرغ اجداد گوشتی ایجاد شده 375 هزار قطعه (65 درصد) بهره برداری می شود و از ظرفیت پرورش 26 میلیون قطعه ایجاد شده مرغ مادر گوشتی حدود 16میلیون قطعه (61 درصد) مورد بهره برداری قرارگرفته و مابقی ظرفیت ایجاد شده بلااستفاده مانده است (مصطفوی، دبیر انجمن تولید کنندگان جوجه یکروزه، 1398).
یکی از موارد اختلال برنامه تولید صدور پروانه واحدهای مرغ گوشتی بدون وجود بازار برنامه ریزی شده داخلی و خارجی و یا شکل گیری واحدهای غیرمجاز مرغ گوشتی، از جمله موارد اختلال تولید و بازار مرغ گوشتی بوده در سطح ملی می گردد. این در حالی است که بنا به تبصره4 ماده 1 قانون «تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار» هیچ گونه دخالتی در محدود نمودن صدور مجوز جدید به بهانه اشباع واحدهای پرورشی قابل اعمال نیست. از سوی دیگر بنا به تصریح برخی سیاستهای اقتصادی در حمایت از تولید و اشتغال روستایی، برخی نهادهای دولتی و غیردولتی در جهت گسترش مشاغل خانگی روستایی و به ویژه تولید طیور بومی فعال شده اند. از آنجا که در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی، گسترش پرورش طیور بومی می تواند زمینه گسترش بیماری طیور را فراهم نماید، این نیز امر یکی از چالشهای آینده صنعت مرغ گوشتی تلقی میگردد (سومین کنفراس صنعت طیور، تهران 25مرداد1398). از سوی دیگر فعالیت جوجه ریزی خارج از ظرفیت مجاز، عدم رعایت فاصله گذاری دوره های جوجه ریزی در برخی واحدهای مرغداری؛ مخصوصاً در استانهای شمالی کشور، فعال شدن و جوجه ریزی واحدهای بدون پروانه، تأثیرپذیری از تبلیغات فضای مجازی؛ صنعت را با تلاطم در تولید و انباشت و یا کمبود تولید مرغ گوشتی مواجه می نماید (دباغ، پیوست 24).
بنا به نتایج این مطالعه بنظر میرسد این وضعیت متأثر از ناهماهنگی واحدهای مرغ گوشتی کشور با تشکلهای صنفی و نهادهای دولتی مربوطه در امر تولید، قیمت گذاری و ذخیره سازی است. بنا به نتایج کارگاههای برگزار شده (پیوستهای 7، 8 و 9) موضوعات و مطالب متنوعی در این موضوع و با تأکید بر موضوع خاص جوجه یکروزه گوشتی به عنوان یکی از مهمترین نهاده های تولید صنعت مرغ گوشتی مطرح شد که در قالب پرسشنامه (پیوست 11) به جمع بندی رسیده است.
با ملاحظه واحدهای غیرفعال در حال حاضر نزدیک 16 هزار واحد در صنعت مرغ گوشتی مشغول به فعالیت پرورش مرغ گوشتی هستند که با احتساب حلقه های مرغ مادر ، موسسات جوجه کشی و مرغ اجداد بیش از 100 هزار نفر در این واحدها به صورت مستقیم مشغول به فعالیت هستند که بنا به مصاحبه ها و جلسات مختلف؛ چالش عدم قطعیت در ثبات صرفه اقتصادی و ثبات درآمد و توزیع عادلانه سود در حلقه های مختلف و خصوصاً حلقه پرورش مرغ گوشتی از چالشهای مهم اقتصادی، منجر به هدر روی ظرفیت های اقتصادی اجتماعی این صنعت راهبردی می گردد. بنا به اذعان خبرگان صنعت (جدول8 ) علی رغم سرمایه گذاریهای انجام شده طول دهه های گذشته برای احداث و تشکیل واحدهای پرورش مرغ گوشتی، بهره برداری کامل به عمل نیامده است که این موضوع یکی از جنبه های ضعف بهره وری اقتصادی زیربخش مرغ گوشتی محسوب می گردد. بطور نمونه از ظرفیت ایجاد شده پرورش 440 میلیون قطعه مرغ گوشتی (طی دوره سه ماهه) 350 میلیون قطعه (80 درصد) بهره برداری می شود و از ظرفیت پرورش581 هزار قطعه مرغ اجداد گوشتی ایجاد شده 375 هزار قطعه (65 درصد) بهره برداری می شود و از ظرفیت پرورش 26 میلیون قطعه ایجاد شده مرغ مادر گوشتی حدود 16میلیون قطعه (61 درصد) مورد بهره برداری قرارگرفته و مابقی ظرفیت ایجاد شده بلااستفاده مانده است (مصطفوی، دبیر انجمن تولید کنندگان جوجه یکروزه، 1398).
جدول (8) ظرفیت های ایجاد شده اسمی و رسمی در صنعت مرغ گوشتی (واحد : قطعه؛ انجمن تولید کنندگان جوجه یکروزه، 1398)
| ظرفیت ساخته شده | ظرفیت بهره برداری شده | درصد بهره برداری | |
|---|---|---|---|
| مرغ اجداد گوشتی (در دوره 18 ماهه) | 581000 | 375000 | 65.6 درصد |
| مرغ مادر گوشتی (در دوره 18 ماهه) | 26000000 | 16000000 | 61.5 درصد |
| مرغ گوشتی (در دوره 3 ماهه) | 440000000 | 350000000 | 80.5 درصد |
یکی از موارد اختلال برنامه تولید صدور پروانه واحدهای مرغ گوشتی بدون وجود بازار برنامه ریزی شده داخلی و خارجی و یا شکل گیری واحدهای غیرمجاز مرغ گوشتی، از جمله موارد اختلال تولید و بازار مرغ گوشتی بوده در سطح ملی می گردد. این در حالی است که بنا به تبصره4 ماده 1 قانون «تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار» هیچ گونه دخالتی در محدود نمودن صدور مجوز جدید به بهانه اشباع واحدهای پرورشی قابل اعمال نیست. از سوی دیگر بنا به تصریح برخی سیاستهای اقتصادی در حمایت از تولید و اشتغال روستایی، برخی نهادهای دولتی و غیردولتی در جهت گسترش مشاغل خانگی روستایی و به ویژه تولید طیور بومی فعال شده اند. از آنجا که در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی، گسترش پرورش طیور بومی می تواند زمینه گسترش بیماری طیور را فراهم نماید، این نیز امر یکی از چالشهای آینده صنعت مرغ گوشتی تلقی میگردد (سومین کنفراس صنعت طیور، تهران 25مرداد1398). از سوی دیگر فعالیت جوجه ریزی خارج از ظرفیت مجاز، عدم رعایت فاصله گذاری دوره های جوجه ریزی در برخی واحدهای مرغداری؛ مخصوصاً در استانهای شمالی کشور، فعال شدن و جوجه ریزی واحدهای بدون پروانه، تأثیرپذیری از تبلیغات فضای مجازی؛ صنعت را با تلاطم در تولید و انباشت و یا کمبود تولید مرغ گوشتی مواجه می نماید (دباغ، پیوست 24).
بنا به نتایج این مطالعه بنظر میرسد این وضعیت متأثر از ناهماهنگی واحدهای مرغ گوشتی کشور با تشکلهای صنفی و نهادهای دولتی مربوطه در امر تولید، قیمت گذاری و ذخیره سازی است. بنا به نتایج کارگاههای برگزار شده (پیوستهای 7، 8 و 9) موضوعات و مطالب متنوعی در این موضوع و با تأکید بر موضوع خاص جوجه یکروزه گوشتی به عنوان یکی از مهمترین نهاده های تولید صنعت مرغ گوشتی مطرح شد که در قالب پرسشنامه (پیوست 11) به جمع بندی رسیده است.